Beschrijving
Lees meer »
Het dorp in het gebergte
Nota1. Deze komische opera in drie bedrijven werd door Corbet (p. 514) als melodrama bestempeld. Hij verwees hierbij naar Jan Blockx (p. 12), die het stuk vernoemde na De Belgische Natie, die eerder werd opgevoerd. Blockx heeft het in zijn tekst over een opéra comique. Deze benaming komt ook voor in de aankondigingen in L’Observateur Belge van 13 en 21 december 1856.
2. Over de preciese datum van ontstaan verschillen de bronnen. Corbet (p. 514) dateert het werk in 1855, met de bemerking: kan ook van 1854 of 1856 zijn. Rudelsheim opteert voor 1855. Julien Kuypers vermeldt Het Dorp in ’t Gebergte als een pastorale in drie bedrijven, vrije bewerking naar een toneelspel van Kotzebue onder het jaar 1854.
Pols (p. 38) geeft juni 1856 aan als datum van de compositie van Benoit met de opmerking dat Benoit dit Vlaamse melodrama in minder dan acht dagen tijd, voor het Théâtre du Parc had geschreven. Hiervoor baseerde hij zich op een brief die Benoit in juni 1856 aan zijn ouders schreef.
Niets bewijst echter dat het daarom over Het Dorp in ’t Gebergte ging, vermits wij weten dat Benoit de muziek componeerde bij verschillende melodrama’s. Het is zelfs onwaarschijnlijk want het valt op dat de auteur in zijn brierfwisseling meermaals spreekt van mijn opera met betrekking tot Het Dorp, en niet van mijn melodrama, zoals bij andere werken. Daarentegen is het waarschijnlijk dat een vermelding in de brief van 21/04/1856 betrekking heeft op deze partituur: Je Voudrais que mon cher père me fasse renvoyer la partition de mon opéra, ou bien qu’il me fasse savoir si on l’exécutera à Courtrai. Pour ces Messieurs je ne mettrai plus jamais une note sur le papier c’est certain. Peut-être aurais-je pu leur écrire bien d’autres choses, don’t ils se passeront. Na een incident in 1852 met Les Colons belges en in 1853 i.v.m. een Vaudeville, was dit een derde onaangename ervaring met de zogenaamde messieurs (wie?) in Kortrijk. Het lijkt trouwens weinig aannemelijk dat Benoit zo’n omvangrijke partituur op een week zou geschreven hebben.
Wij opteren dus voor 1854 als ontstaansdatum, ook mede op basis van twee andere bronnen: a) de Notices biographiques & bibliographiques concernant les membres, les correspondants & les associés, Bruxelles, Académie Royale des Sciences, des Lettres et des Beaux-Arts de Belgique, 1896 – 4me Edition, 1897, p. 663: Het Dorp in ’t gebergte, opéra pastoral en 3 actes, texte de Jacob Kats, d’après Kotzebue. Petit orchestre. (1854).
Vermits Benoit lid was van de Academie is de notitie waarschijnlijk van zijn hand of in elk geval door hem geïnspireerd. Het valt ook op dat dit de enige partitur van voor 1864 is die hij in zijn lijst van Musique dramatique (tooneelmuziek) opnam. b) Dr. Herman Baccaert, Peter Benoit. Een kampioen der nationale gedachte, Antwerpen, 1919, p. 19: Voor Jakob Kats had Benoit, in 1854, de muziek geschreven voor een herdersspel in drie akten, Het Dorp in ’t Gebergte, naar Kotzebue, die destijds als de meester der meesters gold. Ook Vissers-Flips (p. 16) plaatst het stuk in 1854.
3. Verdere vermeldingen hebben betrekking op de eerste uitvoering:
1) in de brief van 01/11/1856: … Mon opéra est à l’étude, je crois que nous le jouerons dans quelques semaines.
2) in de brief van 12/12/1856: … J’attendais toujours que je pus vous announcer la 1re représentation de mon opera qui a lieu dimanche prochain 14 décembre. J’espère que mon cher père viendra, je l’attends samedi pour assister à la repetition générale et puis pour assister le lendemain à l’exécution …
Een tweede opvoering volgde op zondag 21 december 1856 en werd aangekondigd in de Moniteur Belge van 21/12/1856, p. 4821). Benoit wordt erin vermeld als ancien lauréat du Conservatoire royal de Bruxelles. Benoit had inderdaad in juli 1854 zijn conservatoriumstudies afgesloten met een eerste prijs harmonie en compositie (Corbet, p. 37). Verder heet het: C’est le début de ce jeune compositeur dans un genre pour lequel il montre les dispositions les plus heureuses, car il possède à la fois l’esprit mélodique et l’entente des combinaisons instrumentales et vocales. Le succès d’acclamation qu’il a obtenu à la première audition de son oeuvre est une véritable bonne fortune, tant pour le public de la capitale, qui trouve dans l’opéra de M. Benoit un nouvel élément de plaisir, que pour le directeur de la compagnie flamande, dont la vogue est assurée pendant une longue série de représentations. Ook de bespreking van de tweede opvoering in L’Observateur Belge van 23/12/1856 klonk erg lovend: La seconde représentation … a eu plus de succès encore que la première. L’exécution ayant été plus soignée, l’appréciation des nombreuses qualités de l’oeuvre du jeune compositeur a été plus facile. Ce début, fort encourageant pour lui, se signale par une certaine originalité d’idées, parfois de l’ampleur dans le style et une entante musicale assez développée. Le premier acte surtout, et en particulier le quatuor et les choeurs, présentent de jomies combinaisons et des efets piquants. L’air de la comtesse Omalia, en deuxième acte, et la leçon d’algèbre, au troisième, méritent aussi une mention spéciale.
Minder opgetogen was De Klauwaert van 11/01/1857, p. 68 (Tooneelnieuws), en wel t.a.v. het libretto: Het Dorp in het Gebergte werd reeds verscheidene malen vertoond en, zeggen wij het ten lof der acteurs, met veel kunst uitgevoerd. Dit is een wezenlijke vooruitgang. Doch, ongelukkig is ’t hierbij te moeten aanstippen dat het libretto waerop Mr. Benoit zijne muziek heeft gemaekt het armzaligste, het wanstaltigste lettergewrocht is dat wij ooit zagen. Het onderwerp houdt niets in, heeft niets om het lijf! En de verzen … pardon, ik ontheilig het woord, de rijmelarij strekt der nederduitsche tael ten schande. Het is spijtig dat het gewrocht des Heeren Benoit zooveel bij de slordigheid van het libretto verliest. De compositeur heeft te veel talent om het aen zulke knoeierij te verspillen.
Er volgden nog opvoeringen in januari 1857. Een ervan werd door de moeder van Benoit bijgewoond, zoals blijkt uit een brief aan zijn vader van 19/01/1857.
4. De hierboven aangegeven orkestbezetting is die van de ouverture, volgens het NAA (de bewaarde koorpartijen zijn S1, S2, T1, T2 en Bar) dat momenteel nog de enige bron is. Jammer genoeg ontbreken alle andere zangpartijen en is het orkestmateriaal van de verdere opera onvolledig. De hierboven aangeduide indeling is gebaseerd op de eerste vioolpartij die onderaan als volgt getekend is: Représenté pour la 1iere fois le 25 Dbre 1866 – J. Haller De Vriendt. Hieruit blijkt dat dit materiaal gebruikt werd bij de herneming van het stuk in het Théâtre National du Cirque, die ook door Blockx werd vermeld. Het blijkt dus dat de eerste uitvoering van die herneming reeds op 25 december 1866 had plaatsgevonden en niet in januari 1867 zoals men tot nu toe meende te moeten afleiden uit de bespreking in Le Guide Musical van 31/01/1867 en die volgde op een uitvoering op 24 januari 1867. De criticus schrijft hierover: Le livret de Kotzebue forme un petit drame pastoral, sans intrigue bien fortement ourdie, sans caractères bien fortement dessinés, mais attachant au possible et d’un pathétique d’autant plus aisément réalisable, qu’il a coûté moins d’efforts à l’écrivain pour le provoquer.
Il ne faut pas exagérer l’importance de la partition de M. Pierre Benoit, ni y chercher ce que le musicien n’a pas cru devoir y mettre. L’oeuvre est écrite sans prétention, et c’est là son principale mérite. Le maëstro ne s’enveloppe pas dans les broussailles d’une symbolique nébuleuse et pédantesque. Il laisse aller sa plume au gré de ses caprices et sa plume lui inspire parfois des choses d’une aimable élégance. Il y a là des intentions souvent réalisées. Il y a une recherche de coloris qui aboutit parfois à un résultat heureux.
5. Te vermelden is nog een brief van 22/04/1858, tijdens zijn Duitse studiereis geschreven aan zijn ouders vanuit Dresden: J’ai été bien reçu à Dresde des maîtres de l’art musical j’ai obtenu mes entrées au théâtre de la Cour et dans quelques jours on exécutera ici l’ouverture de mon opéra flamand Het Dorp in ’t Gebergte.
Of deze uitvoering werkelijk heeft plaatsgevonden, is niet te achterhalen. (LL)
Uitgelicht: Messe solenelle (1860)
Op 22 april 1860 voltooide Benoit zijn Messe solenelle in Parijs, waar hij toen verbleef met een stipendium als laureaat van de Prix de Rome. Terwijl hij in Parijs tevergeefs probeerde een opera uitgevoerd te krijgen, wilde hij zich op het thuisfront als componist van religieuze muziek manifesteren.
Niettegenstaande Benoit in Parijs veel ontgoochelingen kende omdat de deuren van de operahuizen gesloten bleven, geloofde hij sterk in de kwaliteit van zijn composities. Nadat hij zijn Messe solennelle had beëindigd, drukte hij een maand later in een brief aan zijn broer Constant zijn vertrouwen in het werk uit: J’ai beaucoup de confiance dans mon travail – c’est une œuvre conçue très sérieusement, que j’ai méditée longtemps et que j’ai tâché d’exprimer le plus grandement possible. J’ai traité la messe au point de vue du drame religieux, de Dieu, tel que je le sens et puis aussi au point de vue philosophique (…).
Lees hier de Nederlandse inleiding die het Studiecentrum voor Vlaamsemuziek liet uitgeven bij Höflich Music Publisher.