Het 'wandelend monument'
16 november 1950 Door het toenemende verkeer ligt het monument steeds meer in de weg. Het College van Burgemeester en Schepenen geeft de opdracht om naar een andere plek uit te kijken. Als mogelijke locaties worden onder meer gesuggereerd: het Stadspark, het Nachtegalenpark, het Koning Albertpark, vóór het Zuidstation en de Jan Van Rijswijcklaan tussen de Desguinlei en de Broodstraat.
februari 1951 De overtuiging groeit om het monument te verplaatsen naar het Park aan de Harmonie. Men dacht toen om ook het nieuwe conservatorium daar te bouwen. Het is een plek met een rijke muziekgeschiedenis, want de concertvereniging Société royale d'Harmonie was er lange tijd gevestigd. In die buurt liggen trouwens de Benoitstraat, De Gounodstraat en de Blockxstraat.
27 december 1951 De gemeenteraad keurt de overbrenging van het monument naar de Harmonie goed. De kosten worden geraamd op 3.925.000 fr.
17 maart 1952 De gemeenteraad wijst de opdracht toe aan dezelfde aannemer die het monument had gebouwd. Hij moet het demonteren, verhuizen en opnieuw opbouwen.
21 januari 1953 De Nieuwe Gazet schrijft: 'Dan toch! Met de afbraak van het Benoit-monument wordt van wal gestoken. (...) Nu valt dit [monument] ten offer aan de verkeersmoloch. Men kan er zich geredelijk mede accoord verklaren dat de 'vijver' het doorgaand verkeer in de weg stond, maar het blijft weeral een open vraag in welke mate het aantal ongevallen zal toenemen wanneer ook dit obstakel weer verdwenen zal zijn voor de autovoerders, die nu toch al meer dan genoeg door de snelheidsduivel van deze bezeten twintigste eeuw geplaagd worden.' In De Volksgazet staat te lezen: 'We twijfelen er niet aan dat de verplaatsing van het monument nu door de automobilisten zal toegejuicht, maar door de vroege zwemmers en zeehondenjagers afgekeurd zal worden.'
1953-1954 Het monument wordt verhuisd naar het Harmoniepark en wordt sindsdien ‘het wandelend monument’ genoemd. Op zijn nieuwe stek zal het gedenkteken versneld verloederen. Het doet dienst als voetbalveld, skateboardramp, speelterrein, stort… Met zijn strak architecturaal concept lijkt het monument enigszins misplaatst in het Harmoniepark.
30 april 1965 De Gazet van Antwerpen schrijft: 'Het Peter Benoit-monument dat door de Antwerpenaars zeer oneerbiedig de zwemdok van Kamiel Huysmans werd gedoopt, is reeds verschillende jaren verdwenen uit het beeld van de Frankrijklei als slachtoffer van het verkeer. In de tuin van de Harmonie komt het wel tot zijn recht, maar hoeveel Sinjoren komen daar jaarlijks voorbij om nog even te denken aan de grote toondichter die in onze stad leefde?'
10 juli 1997
Het gedenkteken wordt om zijn artistieke en sociaal-culturele waarde als monument geklasseerd.
Het beschermingsbesluit stipuleert dat het monument slechts op twee plaatsen mag liggen: vóór de Koninklijke Vlaamse Opera of in het Harmoniepark.
Naar aanleiding van het beschermingsbesluit klaagt kunstschilder-fotograaf Alfons De Belder (1921-2004) in een brief aan politici en prominenten de toestand van het monument aan.
In aansluiting bij de plannen die Van de Velde ontwikkelde voor Linkeroever maakte hij een olieverfschilderij van het monument op die Linkeroever, 'met op de achtergrond de Schelde en de Antwerpse rede, het water van de Schelde ononderbroken stromend door de harp'.
11 oktober 1999 Op de gemeenteraad zegt Eric Anthonis, schepen van Cultuur en Monumentenzorg, dat er 'instandhoudingswerken' zullen worden uitgevoerd.
21 april 2000 De Gazet van Antwerpen schrijft dat er niettegenstaande de belofte van Eric Anthonis nog niet aan het monument gewerkt is. Op een vraag van gemeenteraadslid Luk Lemmens antwoordt de schepen dat de vzw Monumentenwacht en het Middelheimmuseum het gedenkteken hebben geïnspecteerd en er een offerte is 'om de eerste elementaire onderhoudswerkzaamheden te laten uitvoeren.'
juli 2000 De 'Beeld in de Stad Poetsploeg' verwijdert alle mos en graffiti.
2 februari 2001 De Nieuwe Gazet schrijft dat het Vlaams Cultureel Centrum in een petitie eist: 'Restaureer het Peter Benoit-standbeeld en zet het weer voor de Opera aan de Frankrijklei.'
6 februari 2001 De Gazet van Antwerpen schrijft: 'Fans willen Benoit-monument opnieuw voor opera aan Leien. (...) Operadirecteur Marc Clémeur en ook cultuurschepen Eric Anthonis zijn het plan genegen. Maar de uitvoering zal nog minstens drie jaar op zich laten wachten.'
9 mei 2001 De Gazet van Antwerpen schrijft: ‘Drieduizend mensen - op zijn minst - willen het gedenkteken van componist Peter Benoit in Antwerpen weer op zijn originele stek. Daarom voerde het Vlaams Cultureel Centrum (VCC) een petitie. Antwerps gemeenteraadslid Luk Lemmens (VU) heeft die petitie woensdag overhandigd aan burgemeester Leona Detiège, in de Vlaamse Opera. Het Benoit-monument staat op dit moment te verkommeren in het Harmoniepark. Het hoort thuis voor de Vlaamse Opera aan de Frankrijklei volgens het VCC en Lemmens. Daar werd het immers in 1934 opgericht door architect Henry Van De Velde. Het VCC is in december van 2000 gestart met de petitie, die via verschillende media verspreid werd. Luk Lemmens overhandigde de petitie met 3.000 handtekeningen aan Detiège.’
22 april 2002 Luk Lemmens, Antwerps gemeenteraadslid voor de toenmalige VU en een jarenlang ijveraar voor het monument, interpelleert het Antwerps College van Burgemeester en Schepenen. Minister Dirk Van Mechelen heeft verklaard dat hij van het Operaplein het mooiste stadsplein van Europa wil maken. Hij zal overleggen met Vlaams Bouwmeester Bob Van Reeth en de plannen zouden al in 2003 klaar moeten zijn. Lemmens herinnert aan de petitie met meer dan 3.000 handtekeningen waarin in mei 2001, tijdens het Benoitjaar, de terugkeer van het gedenkteken naar het plein aan de Opera werd geëist. Hij vraagt dat het stadsbestuur deze eis bij de Vlaamse Overheid zou ondersteunen.
24 april 2004 Luk Lemmens interpelleert het gemeentebestuur over een mogelijke herlocalisatie van het monument naar de originele plek. Schepen Ludo Van Campenhout antwoordt dat voor de tweede fase van de heraanleg van de Leien een ontwerpwedstrijd werd uitgeschreven, waarbij 'de optie om het standbeeld van Peter Benoit terug te halen, werd ingeschreven, niet als een dwingende voorwaarde, maar als belangrijk voor de stad. (...) Met andere woorden, we delen de ontwerpers, die via een open oproep worden geselecteerd, mee dat de stad die optie belangrijk vindt. Vermits het beeld daarenboven werd gemaakt door een groot ontwerper, Henri Van de Velde, is de kans dan ook groot dat ze het enthousiasme van het stadsbestuur en u zelf delen en het beeld in de projectdefinitie en later ook in het ontwerp zal worden teruggeplaatst.'
5 juli 2006 De Gazet van Antwerpen schrijft: ‘Het gaat niet goed met het monument van Peter Benoit, dat al jaren in het Harmoniepark in Antwerpen staat te verkommeren. ”Het is een schande dat de overheid dit zomaar laat gebeuren”, zegt Ben Gyselinck van de Vlaamse Sabamvrienden. ”Waarschijnlijk is het argument dat er plannen klaarliggen voor 2009 of later, maar daarmee is de huidige toestand van het monument niet verklaard. Periodiek onderhoud van het Vlaams cultuurpatrimonium behoort normaal tot de taken van een overheid”, zegt Ben Gyselinck. ”Het kan toch echt niet moeilijk zijn om ergens het nodige geld vandaan te halen om het monument te onderhouden en te vrijwaren van sluikstort en andere rommel. De situatie zoals ze nu is, is een regelrechte schande en het lijkt erop dat het monument een vergeetput is geworden”, klaagt de man. De Antwerpse schepen van Cultuur Philip Heylen (CD&V) kent de situatie van het monument. ”Dat is inderdaad een schande. Ik heb een tijd geleden al aan de Vlaamse overheid voorgesteld om het monument opnieuw aan de Opera op de Frankrijlei te zetten. Dat voorstel is alvast niet negatief onthaald.”’
8 augustus 2006 Cultuurschepen Philip Heylen en gemeenteraadslid Luc Lemmens geven de aanzet om de graffiti op het monument te verwijderen.
16 maart 2007 De Standaard schrijft: 'De feestzaal Harmonie aan de Mechelsesteenweg wordt binnen enkele jaren een interreligieuze zaal waar plechtigheden kunnen plaatsvinden. Cultuurschepen Heylen wil ook het Peter Benoit-monument laten opknappen. (…)
Niet alleen de zaal maar ook heel het Harmoniepark bezorgt cultuurschepen Heylen hoofdbrekens. Hij ligt vooral wakker van het art deco monument voor componist Peter Benoit. Vandalen bekladden telkens opnieuw de droge waterpartij. ‘De aanhouder wint. Elke keer dat ze toeslaan, maken we het opnieuw schoon. We gaan nu ook voor verdekte politietoezicht zorgen zodat we ze bij de kraag kunnen vatten’, zegt de cultuurschepen.
Maar het monument heeft echt wel meer nodig dan een poetsploeg. Het is een waterpartij van toparchitect Henry Van de Velde. Het water sijpelt door de barsten en lekken van de bodem.
‘Ik wil hier eindelijk werk van maken’, belooft Heylen. Oorspronkelijk stond Benoits monument op de Leien, net voor de opera. Maar het moest voor het drukke autoverkeer weg.
De stad dringt er op aan om het bij de heraanleg van de Leien weer voor de opera te zetten. Maar architect Morales die de plannen uittekent, zou daar niet echt voor te vinden zijn. Zo zou Benoits waterpartij toch in het Harmoniepark blijven.
‘Tegen de zomer hebben we duidelijkheid over de plannen met de Leien. Dan weten we of het monument er al dan niet komt. Maar als het in het Harmoniepark blijft, wil ik niet langer talmen. Dan knappen we het compleet op, water inbegrepen. We richten heel het park opnieuw in volgens de plannen die Henry Van de Velde ontwierp. Want hij hertekende het Harmoniepark in harmonie met zijn monument, maar van die groenplannen kwam nooit iets in huis’, besluit Heylen.
1 oktober 2009 Het Nieuwsblad schrijft: ‘Het is nu of nooit voor de verkommerde stadsfeestzaal Harmonie aan de Antwerpse Mechelsesteenweg, de spreekwoordelijke vijf voor twaalf. Dat blijkt uit een stedenbouwkundig onderzoek van het beschermd monument. Nu zou de renovatie en verbouwing tot een stille ruimte voor de verschillende levensbeschouwingen nog 3 miljoen euro kosten. Als de stad iets langer wacht, dreigt het gebouw compleet te verkommeren met een veel duurder prijskaartje tot gevolg. Vlaams minister voor Monumentenzorg Geert Bourgeois (N-VA) nam onlangs alvast een kijkje en belooft het renovatiedossier te onderzoeken. Hij toonde bij zijn bezoek ook veel belangstelling voor het monument van Peter Benoit er vlakbij. Dat is een originele waterpartij van toparchitect Henry van de Velde. Het stond vroeger voor de opera, maar leidt nu een compleet verkommerd en uitgedroogd bestaan in het Harmoniepark.’
11 juni 2010 De Gazet van Antwepen bericht over een man die de stadslegende bevestigt als zou er ooit een zeehondje in het Benoitmonument hebben gezwommen: ‘Henri Snoeckx (78) vertelt vandaag in Gazet van Antwerpen hoe hij in de jaren veertig een zeehond in het monument van Peter Benoit tegenover de Vlaamse opera achterliet. Geen zorg, het beestje is goed terechtgekomen. Het monument van Benoit staat ondertussen al enkele tientallen jaren in het Harmoniepark. Dat wordt binnenkort heraangelegd en het monument wordt gerestaureerd. Hoewel het monument jarenlang aan de opera heeft gestaan, is het ontworpen om in het Harmoniepark te staan. Toch gaan er nog steeds stemmen op om het monument opnieuw naar de Frankrijklei te halen, waar het dan een plek zou moeten krijgen op het toekomstige Operaplein.’
14 juni 2011 ArcheoNet, de nieuws- en portaalsite over archeologie en erfgoed in Vlaanderen, publiceert dat de site aan het Harmoniepark onder handen zal worden genomen: de oude feestzaal van de Société royale d’Harmonie zal gerestaureerd worden en een nieuwe bestemming krijgen, het park zal opnieuw als 19de-eeuws landschapspark aangelegd worden en: ‘Ten slotte moet het beschermde monument voor Peter Benoit, een ontwerp van Henry Van de Velde, behouden blijven. In mei 2012 beginnen in principe de werken aan het park. De eerste fase van de werken zou klaar zijn in oktober 2012, de tweede fase in de zomer van 2014.’ (Website ArcheoNet)
21 juni 2011 Tijdens de districtsraad wordt schepen Tatjana Scheck (districtsschepen Antwerpen voor jeugd, groenvoorziening, sociale zaken, bibliotheken en musea, monumenten en toerisme) geïnterpelleerd over de herinrichting van het Harmoniepark en het Benoit-monument.
3 april 2013 Op de 150ste verjaardag van de geboortedag van de architect organiseerden het Vlaams Architectuurinstituut, de bibliotheek van het Koninklijk Conservatorium Antwerpen en het Studiecentrum voor Vlaamse Muziek een evenement aan het Benoitmonument in het Harmoniepark om het Henry Van de Velde-jaar in het licht te stellen. Drie conservatoriumstudenten speelden werk van Benoit en van diens leermeester François-Joseph Fétis en architectuurprofessor Luc Verpoest hield een korte toespraak. De ludieke actie kende veel weerklank in de pers. Hier hoort u een kort verslag uit het Klara-programma ‘Babel’.
Er werd lange tijd geijverd om het monument naar zijn originele ligging terug te brengen, maar er is beslist om het monument in het Harmoniepark te laten rusten. Momenteel wordt een restauratiedossier voorbereid dat kadert in een heraanleg van het park en de renovatie en herbestemming van de Zaal Harmonie als pluralistische stilteruimte.
2 mei 2016
Na jarenlange inspanningen van, onder anderen, Luk Lemmens en Michaël Scheck, starten op maandag 2 mei 2016 eindelijk de restauratiewerken:
28 mei 2017
Vandaag vindt de inhuldiging van het monument plaats. De restauratie is na jarenlange verkommering voltooid en na 47 jaar vloeit er opnieuw water in het 'Zwemdok van Kamiel', en dat na een druk op de knop door burgemeester Bart De Wever (N-VA), voormalig schepen Patrimonium Philip –Heylen, gedeputeerde Luk Lemmens, Caroline Bastiaens, schepen voor Cultuur en Patrimonium, Patrick Verhoeven (voorzitter a.i. van het Peter Benoitfonds) en Michaël Scheck (voormalig voorzitter van het Peter Benoitfonds en voormalig directeur van het Koninklijk Conservatorium Antwerpen). Niet minder dan 305.000 euro was er nodig om de gevolgen van de jarenlange verwaarlozing weg te werken. In de kelder onder het monument werden nieuwe pompen en een waterzuiveringsinstallatie geïnstalleerd en ontbrekende stukken werden gereconstrueerd. ‘Met het water krijgt het monument ook eindelijk zijn ziel terug’, zei schepen Bastiaens: ‘Want het water symboliseert de Schelde die Peter Benoit zoveel inspiratie schonk, zoals ook blijkt uit zijn bekende oratorium ‘De Schelde’.’ Eerste gedeputeerde Luk Lemmens tweette: ‘Eindelijk komt er weer water uit de fontein. Peter Benoit is in ere hersteld (maar helaas niet voor de opera). #harmoniepark.’
Jan Dewilde vertelt er alles over in Espresso op Klara.